Roissy Films

INDEX >> ACHTERGRONDEN >> CAMERA OBSCURA

CAMERA OBSCURA
Vrolijk anarchisme

Bob van der Sterre | 10/05/2010

Laat ik eerst duidelijk zijn: ik bewonder Lars von Triers Dogville wel, maar puur en alleen om zijn moed de decors achterwege te laten. De film zelf liet mij helaas behoorlijk koud. Het drama over een Amerikaans stadje kan naar mijn idee toch niet tippen aan drie andere films die minder beroemd zijn, maar net zo experimenteel, en dat een stuk vrolijker uitdragen.

In Touche pas à la femme blanche van Marco Ferreri kan generaal George Custer niet wachten tot hij de indianen zal verpletteren. Hij heeft het nergens anders over. Ondertussen wordt hij verliefd op Marie-Hélène, die dus niet aangeraakt mag worden door een indiaan, een informant van Custer.

Een doorsnee verfilming van de veldslag tussen kolonisten en indianen op Little big horn? Allesbehalve! De immer eigenaardige filmer Marco Ferreri koos ervoor om de slag om Little Big Horn te verfilmen op de plaats en het moment waar Les Halles in 1974 werd neergebuldozerd - de Parijze groentemarkt, waarvan je de oorspronkelijke versie heel eventjes kunt zien in Jean Jeunets Un long dimanche du fiançailles.

Heel de Franse acteerelite van de jaren zeventig kwam plezier hebben aan dat idee: Serge Reggiani, Michel Piccoli, Philippe Noiret, Marcello Mastroianni, Catherine Deneuve, Ugo Tognazzi, Marcello Mastroianni. Je ziet de slopers al hun ogen uitkijken. Catherine Deneuve, hier?

Ik heb enorm genoten van deze hartstochtelijk maffe film. De acteurs spelen bloedserieus hun westernverhaaltje in een moderne setting. Anders dan bijvoorbeeld in Les visiteurs worden er geen grappen besteed aan de confrontatie met de moderne tijd. De karakters zien het gewoon niet, lijkt het, dat ze in een heel andere tijd terecht zijn gekomen, en zeker niet zo'n ijdele vent als Custer. Dat vind ik persoonlijk enorm geestig.

Er is ook drama, niet alleen in het indianenverhaal maar juist in de beelden die eigenlijk niet tot het verhaal horen. Het gaat door merg en been om die prachtige markthallen neergehaald te zien worden. Het is des te pijnlijker dat dit drama nergens genoemd wordt. De kijker moet het zelf zich zien te realiseren.

Briljante momenten te over in deze film, zoals wanneer een kanon wordt afgeschoten en daarna de hallen instorten. Of als Custer naar een Coca-Cola-reclame wijst en zegt: 'Mijn vrouw'. Veldslag in een bouwput. Indianen die wapens bekijken in een moderne wapenwinkel.

Verfilmde theaterversie
Le paltoquet uit 1986 gaat ook ver in zijn nihilisme. Ten eerste: de karakters hebben geen namen. Ze worden aangeduid als 'de journalist' of 'de dokter'. Ten tweede: er is geen decor. Nou ja, er is een hal, er staan stoelen, tafels en een bar, maar meer is het niet. Er is niets om te verdoezelen dat het geen café, geen film en geen enorme hal is. Je ziet zelfs de pallets waarop de spullen op zijn binnengekomen. Het licht schaamt zich ook op geen enkele manier een felle spot in een hal te zijn. Daarmee komt Le paltoquet zo dicht als mogelijk bij een verfilmde theaterversie.

In deze bar komen vier mannen om te bridgen. Een dame hangt er in een hangmat. Achter de bar staan de eigenaresse en de 'paltoquet', de barman. Ineens komt een commissaris binnen. 'Komen jullie maar even mee.' Ze lopen met hem mee door de hal, beklimmen een trap en in een kamer boven de bar toont hij ze een lijk. Dat heeft een van hen gedaan, geeft de commissaris aan, en hij zal wel ontdekken wie het was.

Le Paltoquet, een echte whodunit, toont nog meer dan Dogville de kracht aan van acteren. Deze acteurs compenseren de leegheid van de decors met hun charmante spel. Het mooiste is dat allerlei beroemde Franse acteurs, Daniel Auteuil, Michel Piccoli, Jean Yann, Jeanne Moreau en Fanny Ardant graag in zo'n film spelen. In Dogville doen beroemde acteurs dat ook, en dat is ook prijzenswaardig, maar Dogville kun je toch moeilijk als vrolijk anarchisme beschouwen. Dat is een bloedserieus statement in beelden. En de acteurs speelden in die film volgens mij vooral voor hun cv.

Jeanne Moreau en Michel Piccoli spelen bijvoorbeeld met veel lol een soort pastiche op een cafébazin en een barman. Ik moet schateren als Piccoli op een knop drukt en een moment alles stilzet. Voor dat soort zaken wordt geen logische verklaring gegeven maar het past prima in een absurde film als deze. Net zoals dat de barman zelf zorgt voor de spannende muziek door een pick-upje aan te zetten en dan naar de deur te wijzen waar de commissaris komt binnenzeilen.

De acteurs snijden als een mes door boter met dit materiaal, dat geschreven was door regisseur Michel Deville naar een roman van Franz-Rudolf Falk. Vooral Piccoli trekt nogal wat bizarre registers open. Dat vind ik net zo bezienswaardig als een goed verhaal. De film heeft verder wat mankementen, de dialogen zijn niet zo boeiend, en de karakters blijven flauwtjes, maar alleen al dat de film is gemaakt is een prachtprestatie.

Vaste camera
Het kan nog Spartaanser. Wie maakt in vredesnaam een film met een camera die zich de hele film lang op één vaste plek bevindt? Dat was de Mexicaanse regisseur Jaime Humberto Hermosillo, die in 1991 de film La tarea maakte. Er zal ook vast een film zijn gemaakt met een vaste camera en één acteur maar die ken ik niet en ik vind dit ook al heel knap.

In deze film filmt een vrouw haar flirt met een man voor haar 'studie', waar hij pisnijdig om wordt zodra hij het ontdekt, om daarna terug te keren, enthousiast. Rara, hoe zit dat?

Regisseur Hermosillo laat de film anderhalf uur aftasten wat voor mogelijkheden een vaste camera biedt voor een filmscript. Zo verschijnt soms een voetje of een lap in beeld. De camera heeft zo zelf ook een immens belangrijke rol en doet mee als onderwerp in discussies. Bovendien gaat deze film rustig over intieme grenzen, tot en met seks. Is dat nog prettig om naar te kijken, is dat niet iets voor die karakters zelf?

Deze drie inventieve films zijn intussen verzopen in de filmgeschiedenis, terwijl Dogville juist dankbaar opgenomen is in de annalen ervan. Zo kan het gaan.