(c) A-Film

INDEX >> ACHTERGRONDEN >>

HERBEKEKEN: ALLES IS LIEFDE
Oer-Hollandse hoogte- en dieptepunten

Matthias Van Wichelen | 17/11/2010

Jan Verheyens succesvolle Zot van A is een remake van de Nederlandse kaskraker Alles is Liefde, een film die sterk geïnspireerd is door Love Actually. De Britse feel good mozaïekfilm is op zijn beurt een compilatie – zeg gerust een best of – van alle geslaagde Engelse romantische komedies van de laatste twintig jaar.

Dat Love Actually ondanks het niet-briljante bronmateriaal zo’n grote hit werd, heeft alles te maken met de sterke vertolkingen van de duizelingwekkende cast. De Golden Globe, BAFTA en Oscarwinnaars lopen elkaar letterlijk voor de voeten. Een producer heeft goud in de handen als hij iedere rol – van de grootste tot de allerkleinste – kan invullen met wereldtoppers als Hugh Grant, Liam Neeson, Emma Thompson, Colin Firth, Chiwetel Ejiofor, Keira Knightley, Bill Nighy, Laura Linney en Alan Rickman.

Formulefilm
Regisseur Richard Curtis schreef ook de Bridget Jones-films, Notthing Hill en Four Weddings and a Funeral. De Nieuw-Zeelander weet als geen ander dat romantische komedies alleen werken als de formule strikt gevolgd wordt.

De minimale vereisten zijn: charismatische hoofdpersonages (ze hoeven niet mooi te zijn zolang de kijker hen maar een portie liefdesgeluk gunt), een lastig te benaderen liefdesprooi, een minder sympathieke liefdesrivaal (die rijker is of mooier of allebei), een portie persoonlijke miserie, onoverkomelijke hindernissen en misverstanden gevolgd door een moment van catharsis waarna de jongen het meisje krijgt. Dat laatste is een conditio sine qua non. Boy meets girl en vooral boy gets the girl. Hoe dat gebeurt, is bijzaak. Bruce Willis redt de wereld, Karate Kid wint het gevecht, romantische komedies eindigen met een kus. Zo gaat dat.

Ook de mozaïekfilm is onderhevig aan dwingende regels en ijzeren wetten. De door elkaar lopende verhaallijnen moeten volledig op zichzelf kunnen staan en sterk genoeg van elkaar verschillen. De personages moeten onmiddellijk herkenbaar zijn maar nooit voorspelbaar of doorzichtig.

Een goede mozaïekvertelling prikkelt en intrigeert de kijker net genoeg om hem nieuwsgierig te houden zonder te tergen en knoopt op het eind de losse eindjes aan elkaar. De film valt of staat met de manier waarop de scenarist de onderlinge verbanden legt. De ontknoping mag een vleugje verrassing bevatten maar scenariotechnische hocus pocus en nieuwe plottwists zijn uit den boze.

Herinterpretatie
Scenariste Kim Van Kooten kent de regels van beide genres heel goed. Ze heeft deze opdracht verdraaid handig aangepakt. Het geraamte van haar scenario copy/paste ze van Love Actually. Daar heeft ze weinig verdienste aan. De invulling en de Nederlandse herinterpretatie is wel haar werk en dat deed ze heel degelijk.

Volgens de officiële lezing komt het idee voor Alles is Liefde van Job Gosschalk. Kim van Kooten schreef het scenario dat door Joram Lürsen (de maker van de tearjerker In Oranje) werd verfilmd. Job Gosschalk is de invloedrijkste casting director van Nederland. Er is de laatste twintig jaar geen Nederlands commercieel succes geweest waar hij niet bij betrokken was. Gosschalk is de sterrenmaker bij uitstek. Tachtig procent van alle relevante producties op het gebied van speelfilm, theater, soap en tv-reclames passeren via hem. Hij stelde de cast samen voor de commerciële hits All Stars, Costa!, Oesters van Nam Kee, Liever Verliefd en Volle Maan en was ook betrokken bij filmhuisproducties als Tiramisu, Simon en Guernsey.

Niemand in Nederland is beter geschikt om de beste acteurs van het land te verzamelen voor een commerciële film die ook de meerwaardezoekers moet aanspreken. Hij koos niet enkel bekende namen, maar vond de perfecte mix tussen populaire, ervaren en betrouwbare acteurs en actrices. Gosschalk is voor Alles is Liefde geslaagd met grote onderscheiding.

Gouden Kalf
Alles is Liefde lokte in 2007 en 2008 meer dan 1,3 miljoen Nederlanders naar de bioscoop, won een Gouden Kalf als beste Nederlandse film en was maanden na elkaar te zien op meer dan negentig schermen. Zowel traditionele multiplexbezoekers als filmhuisfreaks waren er dol op. Zelfs de anders zo strenge en ietwat zeikerige critici waren lovend.

De film werd ook in Vlaanderen uitgebracht. Enkel de Nederlandse belastingvluchtelingen uit Brasschaat, Kalmthout en Kapellen gingen hem zien. Autochtone Vlamingen lieten hem links liggen. Alles is Liefde onderging in Vlaanderen hetzelfde lot als Loft in Nederland: fenomenaal goed scoren in eigen land en abnormaal lauw ontvangen worden over de grens.

Dat  Vlamingen niet storm liepen voor Alles is Liefde is niet verwonderlijk. De film is voor de volle honderd procent geconcipieerd voor de Nederlandse markt. Er is Hollands, Hollandser en Alles is Liefde. Vlamingen zijn over het algemeen allergisch aan de onverdunde zeemzoeterigheid en sentimentaliteit die met bakken van het scherm spat. Het Hollywoodiaanse positivisme en al die gezelligheid op het scherm ligt ons niet. Voor de Vlaamse filmliefhebber mag het gerust wat realistischer, rauwer en donkerder.

Sinterklaas
Kim Van Kooten situeert het verhaal in de dagen voor Sinterklaas, in Nederland het allerbelangrijkste familiefeest van het jaar, even belangrijk als Thanksgiving voor de  Amerikanen en kerstavond voor Vlamingen. De jaarlijkse intocht van de Sint is een groots spektakel dat sinds 1952 live op de Nederlandse tv wordt uitgezonden. Het Sinterklaasgevoel leeft in Nederland oneindig veel sterker dan in Vlaanderen waar het voornamelijk een kinderfeest is.

Even belangrijk als bizar is het gegeven dat zelfs de grootste Nederlandse filmsterren relatieve onbekenden zijn bij het Vlaamse publiek. Van de all star cast van Alles is Liefde is Paul de Leeuw de bekendste. Ushi-fans herkennen Wendy Van Dijk maar daar houdt het op. De namen Carice Van Houten, Daan Schuurmans, Peter Paul Muller en Chantal Janzen maken al wat minder indruk en zijn geen garantie op ticketverkoop. Alles is Liefde en Loft bewijzen de relativiteit van het begrip ster. Je bent maar een ster als iemand je herkent.

Dat ze in Vlaanderen niet scoorden, zal de makers worst wezen want de doelgroep waar ze op mikten hebben ze vol geraakt. En ja, Alles is Liefde is goed gemaakt. Het is vakwerk. Technisch is er weinig of niets op aan te merken: het ziet er beeldig uit en het klinkt erg fraai. Amsterdam heeft een even sprookjesachtige uitstraling als Parijs in Le Fabuleux destin d'Amélie Poulain. Het vlot lopende verhaal is stekelig genoeg om spannend te blijven en de montage is snedig.

Grofgebekte hufter
Het verhaal dan. Vijf minuten voor de start van live uitzending van de intrede van de Sint valt de heilige man morsdood neer. De productieploeg bombardeert in zeven haasten een toevallige passant met baard (Michiel Romeyn, bekend van twintig jaar Jiskefet) tot zijn vervanger. Een gouden zet want de nieuwe kindervriend blijkt een cynische, grofgebekte hufter met een eigenzinnig gevoel voor humor die alle regels van goed fatsoen aan zijn laars lapt. De Sint doet krak hetzelfde als de uitgebluste rockster in Love Actually: net het tegenovergestelde van wat van hem verwacht wordt. A Star in Born.

Met de dood van de Sint en de introductie van zijn vervanger als startpunt waaiert het verhaal alle richtingen uit. De uitvaart van de doodgevallen Sint wordt verzorgd door Daan Schuurmans die zichzelf overtreft als de homoseksuele begrafenisondernemer met bindingsangst. Paul De Leeuw – die al zijn tics achterwege laat – is minstens even goed als zijn toekomstige echtgenoot.

De Leeuw is ook de broer van Carice van Houten, een ongelukkige en verzuurde juwelenverkoopster die in afwachting van de prins op het witte paard alle andere mannen uit haar leven bant. Van Houten is sensationeel als ze verbaal tekeer mag gaan tegen de echte prins van Oranje (Jeroen Spitzenberger) die haar leven binnenwandelt: stoer, schattig en kattig tegelijkertijd.

Peter Paul Muller en Chantal Janzen waren met elkaar getrouwd in de gangsterfilm De Dominee (2004). Nu is zij de vrouw waarmee hij naar bed ging tijdens zijn – intussen gestrande – huwelijk met Wendy Van Dijk. Van Dijk is ook de dochter van de dode Sint en de beste vriendin van controlefreak Anneke Blok die zelf in een huwelijkscrisis belandt nadat haar man (Thomas Acda) zijn werk kwijtraakt.

Dat is nog maar het begin. Later belanden nog een piepjonge minnaar (Valerio Zeno, de enige acteur die afgaat als een gieter), een hardwerkende productie-assistente en een goedgelovige zwerver in het web dat Van Kooten spint.

Wisselvallige kijkervaring
Ondanks de vele personages en de meanderende verhaallijnen is Alles is Liefde glashelder opgebouwd. Van Kooten en Lürsen zijn kundige verhalenvertellers die een extreem publieksvriendelijke film gemaakt hebben zonder het publiek voor domme kloten te nemen.

Toch is Alles is Liefde ondanks een aantal sterke punten (de stevige constructie, gave vertolkingen, knappe fotografie, magische sfeer en vlotte stijl) geen goede film. Echt niet. Hij is bekijkbaar – en zou voor een enkeling zelfs een guilty pleasure kunnen zijn – maar is wezenlijk een tweeslachtige en ergerlijk wisselvallige kijkervaring waarvan je niet weet wat je er mee aan moet.

De prominent aanwezige soundtrack staat vol mooie, populaire liedjes van KT Tunstall, Amos Lee, Corinne Bailey Rae, Krezip en Norah Jones maar is zo voorspelbaar dat hij storend wordt.

Die tweeslachtigheid uit zich nog sterker in de prestatie van het topduo Jeroen Spitzenberger – Carice Van Houten. Beiden leveren puik werk en vormen een fraai koppeltje, maar vonken doet het geen moment en dat is cruciaal in een romantische komedie. Goed volstaat niet. Spitzenberger en Van Houten zijn niet gemaakt voor romantische komedies zoals Hugh Grant, John Cusack, Cameron Diaz en Reese Witherspoon dat wel zijn.

In de mozaïekvertelling valt de queeste van de Sint ferm tegen. Al in het begin van de film is alle relevante informatie onthuld. Een mysterieloos mysterie is het resultaat zodat de hereniging van vader en zoon uitdraait op een sof.

Flairpsychologe
De grootste ellende wordt veroorzaakt door het extreem grote kwaliteitsverschil tussen de vaak erg geslaagde grappige scènes en de slecht getimede meer ernstige momenten. Kim Van Kooten legt haar personages knullig geformuleerde wijsheden over de liefde in de mond. Zelden zeggen ze iets dat het niveau van de Flairpsychologe overstijgt.

De  scène waarin Carice Van Houten zichzelf opsluit in een toilet en haar droomprins wandelen stuurt is briljant. Haar repliek wanneer diezelfde prins haar even later in de gietende regen hoffelijk vraagt of hij haar huis kan brengen - “Nou, nee. Ik sta eigenlijk op de ware te wachten” – is beschamend flauw.

Vijf minuten na de eenvoudige, maar ontroerend mooie scène waarin Peter Paul Muller zijn zoontje in bed legt, komt een misselijkmakende, slijmerige alles-komt-weer-goed-scène met Wendy Van Dijk. Nog: Anneke Blok die zich verstopt in de meterkast onder de trap: wat een dramatische climax hoort te zijn, draait onbedoeld uit op een hilarisch dieptepunt.

De Alles is Liefde-ervaring is keihard lachen wanneer Sinterklaas weer iets ontzettend fouts heeft gezegd en dertig seconden later bijna de asbak naar het scherm willen gooien wanneer de tv-producers gierend van de pret ontzettend dwaas en puberaal tekeer gaan.

De talrijke missers (waaronder ook de vrienden van de prins en de übernicht in de Bijenkorf) breken het ritme van de film en vergallen finaal het kijkplezier. Er zijn te weinig hoogtepunten (Schuurmans die zijn trieste levensverhaal vertelt en besluit met ‘Nou vooruit, iets vrolijks: de kist’ is er een) om de dieptepunten te compenseren. Het is onthutsend om te zien dat er zo veel abominabel slechte scènes zitten in een film die ook zo veel goeds en moois bevat. 

Alles is Liefde is niet de topfilm waar Nederlanders hem voor aanzien. Omdat er zo veel goede intenties in zitten is het echt zo’n film waarvan je als filmliefhebber graag oprecht zou willen zeggen dat hij geweldig is en cool en onverwacht goed en intelligent en nog meer van dat. Maar helaas, het is niet waar.