Submarine: hip is nog een understatement. (c) Weinstein Company

INDEX >> ACHTERGRONDEN >>

THE GUARD EN SUBMARINE
Visueel verbazingwekkende debuutfilms

Matthias Van Wichelen | 07/09/2011

Wales en Ierland barsten van het filmtalent. Toch worden er bizar weinig films gedraaid. Iedereen met ambitie verkast snel naar Londen en Hollywood. Daarom is het extra opvallend dat er nu twee straffe, hippe films draaien die echt Iers (The Guard) en Welsh (Submarine) kunnen genoemd worden.

De kleurrijke, extravagante misdaadkomedie The Guard speelt zich af in een Iers kustplaatsje. Agent Gerry Boyle runt er al jaren op zijn onconventionele, slome manier zijn politiekantoor. Alles op het gemak, we leven maar één keer. Die stijl. Zelfs wanneer een internationaal drugkartel via zijn dorp gigantische ladingen cocaïne invoert, is hij niet uit zijn lood te slaan. Het is vanzelf gekomen, het zal ook vanzelf wel weggaan zeker? Zelfs de versterking uit Dublin en de door de FBI gestuurde agent (Don Cheadle) maken geen indruk.

Regisseur en scenarist John Michael McDonagh laat Gleeson en Cheadle wel jagen op de misdadigers maar is meer geïnteresseerd in de confrontatie tussen de moderne, ambitieuze afro-Amerikaanse agent en de eigenzinnige Ierse dorpsagent. In de afwikkeling van de plot heeft hij zich helemaal laten gaan.

Slechte smaak
The Guard gaat over the top en veel verder. McDonagh flirt passioneel met kitsch, schreeuwerigheid en pure bullshit. De maffe nevenpersonages en vlammende dialogen zijn scherp en onderhoudend. De gestoorde criminelen passen perfect bij de decors die getuigen van een zeldzaam-sterk ontwikkelde slechte smaak.

De grootste verrassing komt van het in waanzinnige outfits gestoken filmduo Brendan Gleeson – Don Cheadle. Onderkoeld spelend vormen ze geestige tegengestelde karakters die voor het menselijke – lees geloofwaardige – tegengewicht zorgen in deze geheel geschifte film. De Gleeson die we in The Guard zien, is trouwens veel genietbaarder dan die uit In Bruges. The Guard is zijn grote gloriemoment.

De vergelijking met In Bruges is even onvermijdbaar als onzinnig. Onvermijdbaar omdat de regisseurs van beide films broers zijn en omdat Brendan Gleeson in allebei de hoofdrol speelt. Onzinnig omdat de vergelijking op alle andere vlakken mank loopt. The Guard is een ferm eigenzinnig debuut: goed gemaakt, vindingrijk vormgegeven op en top Iers entertainment. Vederlicht in de goede betekenis van het woord.

Koester- en knuffelfilm
Submarine is het spetterende regiedebuut van Richard Ayoade, een Londense acteur die bij ons vooral bekend is als Moss uit de cultserie The IT Crowd. Hij regisseerde videoclips voor The Last Shadow Puppets, Kasabian, Yeah Yeah Yeahs, Vampire Weekend en Arctic Monkeys. Ayoade is dik bevriend met Alex Turner, de frontman van Arctic Monkeys en The Last Shadow Puppets. Turner leverde vijf nieuwe songs voor de soundtrack van Submarine.

Riep daar iemand hip? Hip is nog een understatement. Submarine heeft alles om uit te groeien tot de koester- en knuffelfilm van eenieder die jong van geest is en zichzelf een goede smaak toedicht. Het is een zeer zelfbewuste, ambitieuze binnenkomer in de filmwereld. Ayoade heeft de lat voor zichzelf heel hoog gelegd en hij gaat er met een verbluffend gemak over. Hij haalt daarvoor alle trucen uit de kast: tussentitels, voice-over, dreamscapes, aparte camerastandpunten, jump cuts, popmuziek en absurde dialogen. Zijn debuut is hypergestileerd, klinkt geweldig en is gedurfd gemonteerd.

Ayoade kent zijn filmgeschiedenis, heeft talent en hij weet dat overduidelijk van zichzelf. Hij zet de structuur van zijn film extra in de verf. De hand van de regisseur is zo overweldigend aanwezig dat ze zo goed als een extra personage wordt.

Sarcastisch ondertoontje
Wie zo hoog van de toren blaast, wordt genadeloos afgemaakt als hij niets te vertellen heeft. In de verpakking zit echter een allerschattigst coming-of-ageverhaal met een zalig sarcastisch ondertoontje.

De 15-jarige Oliver Tate (Craig Roberts) wil zijn maagdelijkheid verliezen voor zijn volgende verjaardag. Het zal gebeuren met Jordana Bevan (Yasmin Paige), die hem voorlopig straal negeert. Oliver heeft niet echt troeven waarmee hij indruk kan maken. Volhoudend is hij wel. Terwijl hij hemel en aarde beweegt om Jordana in zijn bed te krijgen en later haar daar ook te houden, staat hij huwelijk van zijn ouders op springen. Hij heeft nu twee belangrijke doelen in zijn leven. De trieste omgeving waarin hij woont – industrieel Wales – werkt niet inspirerend.

Op zich is het verhaal niet overdreven origineel. Pubers in een existentiële crisis met dringende nood aan een lief hebben we al eerder gezien. Ayoade geeft er in zijn zelfgeschreven scenario een twist aan door vijf sociaal minder getalenteerden centraal te plaatsen. Van zijn depressieve vader en te cleane moeder zal Oliver niet leren hoe je met vrouwen omgaat. De buurman is een hedendaagse sjamaan die voordrachten geeft over de helende kracht van het licht. Wanneer hij alleen is met zijn lief steken ze samen dingen in brand. Niemand die uitgelegd krijgt wat hij of zij voelt.

Het is aandoenlijk hoe hard hij probeert. Hoe oprechter zijn naïeve pogingen zijn, hoe groter de mislukking die er op volgt. Zijn relatie met Jordana is dan ook aan de ongebruikelijke kant, maar achter hun droge überbritse opmerkingen en sociale onhandigheden schuilt veel tederheid en romantiek. Een leuker filmkoppeltje komt er in filmjaar 2011 wellicht niet meer. De vorm van Submarine is uitdagend, de inhoud is ontwapenend, speels, fris en grappig. De Alex Turner-songs zijn een toetje.

The Guard en Submarine beloven veel voor de toekomst. Het is uitkijken hoe de carrières van John Michael McDonagh en Richard Ayoade evolueren. En stip ook Craig Roberts Yasmin Paige aan. Die gaan het gegarandeerd maken.