INDEX >> ACHTERGRONDEN >>

THEMA - PASSIE VOOR DE PALMA
Femme Fatale - Een droom van een zwarte weduwe

Wesley Godts | 31/01/2013

Brian De Palma begint Femme Fatale - een film over leugens, verraad en diefstal - met de close-up van een tv waarop Double Indemnity te zien is: een film over leugens, verraad en diefstal. Het is een openingsstatement dat kan tellen.

En daar houdt het niet mee op. In de twintig minuten durende scène die volgt (een hightech juwelendiefstal op het festival  van Cannes), zijn we getuige van enkele ellenlange steadicamshots, een snuifje split-screen, een paar overhead shots om duimen en vingers van af te likken en de gebruikelijke soft focus scènes. Oh ja, en een stomende seksscène tussen twee bloedmooie jonge vrouwen. Tegen de tijd dat de credits ons informeren dat we naar een film van Brian De Palma aan het kijken zijn, kunnen we alleen maar bevestigend knikken. Van wie anders?

Terug naar de glorietijd
In het begin van de jaren 2000 zat Brian DePalma in een creatief dipje. Zijn laatste drie films had hij in opdracht gemaakt van enkele grote studio’s, maar toch was hij niet helemaal tevreden. Mission: Impossible uit 1996 was de grootste financiële hit uit zijn carrière, maar de gladde spionagethriller voelde niet echt aan als een De Palma film. De opvolger, Snake Eyes, was wel DePalma  pur sang maar ging vrij onopgemerkt aan de wereld voorbij. De film die hij voor Femme Fatale draaide was het complete debacle dat ook wel bekend staat als Mission to Mars. Een film waar zelfs de grootste De Palma fans weinig goeds over weten te verzinnen (geloof me, ik heb het geprobeerd) en die te boek staat als zijn grootste mislukking. Wat toch al iets wil zeggen als je weet dat De Palma ook The Bonfire of the Vanities op zijn geweten heeft.

Een creatieve herbronning drong zich op en tijdens een van de promotours voor Mission to Mars schreef De Palma, op slechts twee weken tijd, het scenario voor Femme Fatale. Met thema’s als identiteitsverwisselingen, bedrog en voyeurisme zou het een terugkeer worden naar zijn glorietijd en films als Obsession, Body Double, Dressed to Kill en Blow Out.

Filmische ajuin
De Femme Fatale in kwestie heet Laure (Rebecca Romijn-Stamos). In het begin van de film zien we hoe ze deel uitmaakt van een bende professionele dieven. Hun plan is om een gouden bustier, gedragen door een starlet op het festival van Cannes, te stelen. Laure bedriegt haar kompanen echter en gaat er met de buit vandoor. Door een samenloop van omstandigheden wordt ze verward met een zekere Lily, wat haar uiteraard goed uitkomt en ze besluit om de rest van haar leven als Lily door het leven te gaan.

Zeven jaren verstrijken en ondertussen is Lily verhuisd naar Amerika waar ze getrouwd is met een diplomaat (Peter Coyote). Haar mooie leventje dreigt in rook op te gaan wanneer hij gepromoveerd wordt tot ambassadeur in Frankrijk en zij terug moet gaan naar het land van haar oude misdaad, waar haar kompanen nog steeds naar haar op zoek zijn.

Op dat moment komt Nicolas Bardo (Antonio Banderas) in het verhaal. Hij is een paparazzofotograaf die de opdracht krijgt om een foto te maken van de nieuwe mysterieuze ambassadeursvrouw. Laure/Lily zelf doet uiteraard alles om dit te voorkomen.

Laat duidelijk zijn dat dit maar het uitgangspunt van de plot is. Femme Fatale is het filmisch equivalent van een ajuin. Je kan zeer lang bezig blijven met het weghalen van al de laagjes. Het is een van die films waarin niets is wat het lijkt. Een film die, net wanneer je denkt dat je het verhaal hebt uitgeknobbeld, het tapijt van onder je voeten wegtrekt en je weer helemaal opnieuw laat beginnen.

De plot verraden zou zonde zijn. Laten we het erop houden dat Laure een zwarte weduwe is die voor niets terugdeinst om haar zin te krijgen. Een Femme Fatale dus in de klassieke betekenis van het woord: een vrouw die mannen manipuleert en rond haar vinger draait.

De Palma goes Lynch
Wie ‘femme fatale’ zegt, zegt film noir. In geen enkel ander filmgenre liepen zoveel duivelse vrouwen en goedgelovige mannen rond. Toch is Femme Fatale geen echte film noir (De Palma zou dat genre uitproberen in zijn volgende film: The Black Dahlia). Het is een moeilijk te classificeren film, die nog het meest thuishoort in de categorie Lynchiaanse mysteries.

Net als in de mindfucks van David Lynch maken ook in Femme Fatale dromen, déjà vues en identiteitsverwisselingen een cruciaal deel uit van de plot. Anders dan bij Lynch, die er een plezier in schept om zijn toeschouwers te desoriënteren, vervreemden en in opperste verwarring achter te laten, is het mysterie dat De Palma ons in Femme Fatale voorschotelt wel op te lossen. Het is een film die je eigenlijk twee keer achter elkaar zou moeten bekijken.

Een keer om de plot te ondergaan en een tweede keer om te letten op al de kleine hints en verwijzingen die De Palma doorheen het verhaal rondstrooit. Let bijvoorbeeld eens op een aquarium tijdens een cruciale scène en vraag je af waarvoor dat symbool zou kunnen staan. Of let op de posters die overal in de achtergrond opduiken en die een duidelijke hint geven over waar het verhaal naartoe gaat.

Regisseur als ster
Femme Fatale is een film met zeer weinig dialoog. En dat komt eigenlijk goed uit, want de acteurs zijn eerder (we wikken onze woorden) matig. Voor de hoofdrol als de gewiekste zwarte weduwe koos De Palma Rebecca Romijn-Stamos. Haar claims to fame zijn een (afgesprongen) huwelijk met John Stamos (iedereen die jong was in de nineties herinnert zich hem als Uncle Jesse in Full House) en haar rol als Mystique in de X-Men films.

In die films moest ze voornamelijk het hoofd van de X-Men gek maken, er goed uitzien in blauwe body paint en verder zoveel mogelijk zwijgen. Voor haar rol als Laure in Femme Fatale moest ze niet veel stretchen. Lore moet voornamelijk mannen het hoofd gek maken, er goed uitzien in weinig kleren en verder zoveel mogelijk zwijgen. Dat gaat haar goed af. Van zodra er echter dialogen gedebiteerd moeten worden, merk je dat deze blondine met Nederlandse roots toch nog een weg af te leggen heeft. Een Lauren Bacall is ze niet, laat staan een Rita Hayworth.

Ook Antonio Banderas, altijd een beetje onwennig als hij niet zijn moedertaal mag spreken, hebben we al in betere doen gezien. Fun fact: het was Antonio’s vrouw Melanie Griffith die hem overtuigde om de rol te aanvaarden. Ze wou hiermee haar ontdekker De Palma een plezier doen. Het gebrek aan vonken bij de acteurs doet echter niets af van de film. In een Brian De Palma film is er doorgaans toch maar plaats voor één ster: De Palma zelf.

Net zoals in bijna al zijn films is De Palma ook in deze film zeer nadrukkelijk aanwezig als regisseur. Zijn lyrische cameravoering, zijn constante gebruik van shots die de aandacht op zichzelf vestigen: als je gelooft in de auteurtheorie dan kan je niet anders dan vol bewondering kijken hoe deze man cinema in zijn meest pure vorm bedrijft.

Hij beperkt de dialoog tot een strikt minimum, soms gaan er tien minuten voorbij zonder dat er iemand spreekt, maar toch zit je de hele tijd geboeid te kijken. Een minuut naar Femme Fatale kijken en je weet: Dit is een De Palma. Er zijn natuurlijk mensen die vinden dat een regisseur een neutraal standpunt moet innemen en het verhaal voor zich moet laten spreken. ‘Just point the camera where the action is’ zoals Howard Hawks placht te zeggen. Zij zullen zich dood ergeren aan de visuele capriolen die De Palma in zijn films uithaalt. Ontneemt hij de kijker, door steeds de aandacht op zichzelf als regisseur te vestigen, niet steevast de kans om zich door het verhaal te laten meeslepen?

Het is deze tweestrijd, die in al zijn films plaatsvindt, die  ervoor zorgt dat De Palma niet hetzelfde respect krijgt als zijn tijdgenoten Coppola, Spielberg of Scorsese. Wie houdt van krachtig vertelde verhalen die je bijblijven en ontroeren, is bij De Palma niet altijd aan het juiste adres. Maar wie houdt van de beeldende kracht van échte cinema, kan niet anders dan ook van De Palma houden.