INDEX >> ACHTERGRONDEN >>

THEMA - UIT DE KUNST
Wie is er bang van Alfred Hitchcock?

Wesley Godts | 11/07/2013

In 2012, meer dan 30 jaar na zijn dood, verschenen er plots twee films over het leven van Alfred Hitchcock. Het mag een wonder zijn dat het zolang geduurd heeft. Hitchcock was een mysterieus man en een gedroomd object voor een biopic.

Hitchcock (Sacha Gervasi) / The Girl (Julian Jarrold)

Naar de buitenwereld toe was hij een showman, de guitige nonkel die je op feestjes aan het schrikken brengt en met schalkse blik ondeugende verhalen vertelt. Maar iedereen die met een beetje interesse naar zijn films kijkt, weet dat Hitchcock ook gekweld werd door heel wat angsten en demonen. Het was die duistere kant van het genie die de twee films, Hitchcock en The Girl, wilden vangen. Beiden faalden in hun opzet, de één al spectaculairder dan de andere.

In 1959 zat Hitchcock met een probleem. Hij had net North by Northwest gedraaid, een van de meest winstgevende films uit zijn carrière, maar toch was hij niet tevreden. Critici begonnen te morren dat hij zichzelf herhaalde. Zijn succesvolle tv-show had ervoor gezorgd dat hij de bekendste regisseur van het land was, maar haast niemand nam nonkeltje Alfred nog serieus. Hitchcock, nooit bang om de vernieuwing op te zoeken, wist dat hij terug aansluiting zou moeten zoeken bij het jonge publiek. Hij ging op zoek naar ‘ a nasty piece of work’, waarmee hij de goegemeente kon schokken en zijn eretitel van Master of Suspense kon veiligstellen.

Het is op dit moment in zijn carrière dat Hitchcock focust (laat je dus vooral niet misleiden door de titel, de film wil alles behalve een complete biografie zijn). Het nasty piece of work blijkt uiteraard Psycho te zijn, losjes gebaseerd op het leven van de beruchte seriemoordenaar Ed Gein. Gein duikt trouwens ook regelmatig in de film op als een soort Grieks koor waaraan Hitch zijn twijfels kwijt kan. Het is een van de vele ideetjes in de film die gewoon niet werken.

Filmfans die zich in de handen wrijven bij het vooruitzicht om een vlieg te mogen zijn op te set van Psycho zullen teleurgesteld zijn. We krijgen een paar intrigerende momentjes te zien, die ons doen hongeren naar meer. Hitchcocks gemarchandeer met de censors bijvoorbeeld: ‘laat me de douchescène filmen zoals ik het wil, dan volg ik jouw adviesen op over de liefdesscène’. Of zijn gevecht met de bazen van Paramount die veel liever investeren in de nieuwe Jerry Lewis komedie dan in die vreemde zwart/wit horrorfilm over een travestiet met een oedipuscomplex. Er is zelfs een korte scène waarin Hitch voor de eerste keer de iconische violen van Bernard Herrmann onder zijn beelden zet. Reuze-interessant allemaal, ware het niet dat al deze snoepjes dienen als achtergrond voor het echte verhaal: het liefdesverhaal tussen Alfred HItchcock en zijn echtgenote Alma Reville.

Alma in het spotlicht
De romance tussen Hitch en Alma was niet passioneel, daar is iedereen het over eens. Het was eerder een soort verstandshuwelijk, twee gelijkgestemde zielen die zeer van elkaar afhankelijk waren, maar daarom nog niet in hetzelfde bed sliepen. Als Hitchcock (de film) één verdienste heeft dan is het wel dat voor één keer Alma Reville in de spotlights wordt gezet. Alma (in de film gespeeld door Helen Mirren) was een sleutelfiguur in de totstandkoming van zowat alle Hitchcockfilms. Ze was een getalenteerd monteur, een uitstekende scriptdokter en bovenal een gewaardeerd klankbord voor HItchcock. Toch krijgt ze maar in een handvol Hitchcockfilms een screencredit en wordt haar bijdrage nogal eens geminimaliseerd.

In de film zien we hoe ze worstelt, zowel met haar plaats als ‘vrouw in de schaduw van…’ als met de niet aflatende interesse van haar man in de coole blondines die de hoofdrol in zijn films spelen (in dit geval Scarlett Johansson, een prima dubbelgangster voor Janet Leigh). De film gaat zelfs zo ver om haar een oppervlakkige affaire aan te bieden. Een knappe schrijver biedt haar de kans om zijn boek om te vormen tot een script. Het zou de eerste keer zijn dat ze haar talent in dienst stelt van iemand die niet haar man is, en uiteraard reageert Hitchcock hier zeer gepikeerd op. De flirterige afspraakjes die ze met de schrijver heeft leiden uiteindelijk tot niets, een storm in een glas water die enkel tijd wegneemt van de dingen die we wel willen zien.

Mirren de MILF
Er is een probleem met de casting in deze film. Anthony Hopkins is zo goed als onherkenbaar in zijn fat suit. Hij ziet er bij momenten uit als een wassen beeld van Hitchcock dat net iets te lang in de zon heeft gestaan. Ook doet hij op geen enkel moment de moeite om de karakteristieke manier van praten van Hitchcock (de trage, diepe stem met de af en toe bizarre pauzes) over te nemen. Meer zelfs, op een bepaald moment (de scène waarin hij Janet Leigh regisseert terwijl ze de autoscène in Psycho speelt) praat hij zo snel in zijn eigen stem dat het lijkt alsof Hannibal Lecter Psycho aan het regisseren is.

Ook Helen Mirren is niet de beste keuze als Alma Reville. De echte Alma was een beetje een muizige, onopvallende vrouw. Mirren daarentegen speelt haar als een MILF, een natuurkracht waarvan je geen seconde gelooft dat ze haar hele leven zomaar op het tweede plan zou willen blijven. The cast van The Girl is op alle vlakken beter gekozen, maar die film heeft dan weer een boel andere problemen, waarover zo dadelijk meer.

Het is een beetje moeilijk om te bepalen wie nu eigenlijk het precieze doelpubliek van Hitchcock is. Filmfans die meer te weten willen komen over de totstandkoming van Psycho, doen er beter aan een van de vele uitstekende documentaires of boeken hierover te kopen. Als een biografie werkt de film ook niet, omdat we maar een heel klein schijfje uit het leven van de regisseur te zien krijgen. Een dramatisch verhaal over liefde op middelbare leeftijd? Daarvoor is het script te oppervlakkig en incidenteel.

Het is jammer dat de film geen duik durft te nemen in de gevoelswereld van Hitchcock, het blijft bij een voorzichtig pootje baden. Op het einde van de film is de maestro een even groot enigma als bij het begin. Toch één heel mooie scène: tijdens de eerste publieksvertoning van Psycho trekt Hitchcock zich even terug om vanuit de coulissen de reacties van het publiek te observeren. Als een ware dirigent maakt hij woeste armbewegingen en lijkt hij hen te manipuleren om te lachen en te gillen. Het is het enige moment in de film dat hij echt gelukkig lijkt.

Karaktermoord
The Girl, een tv-film uit 2012 gemaakt in opdracht van HBO en de BBC en gebaseerd op de boeken van Donald Spoto, begint waar Hitchcock eindigt. Waar Hitchcock, de film, een al bij al vrij onschuldig beeld van de grote regisseur schetste, gaat The Girl voor een heel andere aanpak. Dit is niet meer of minder dan een karaktermoord. Hitchcock wordt in deze film afgeschilderd als een schuimbekkende maniak, die zijn limousine gebruikt om vrouwen in te verkrachten en op de filmset niets anders doet dan obscene limericks te spuien. Jos Ghysen lijkt een vriendelijke nonkel naast deze man.

The Girl in kwestie is Tippi Hedren, de actrice die de hoofdrol speelde in The Birds en Marnie, algemeen beschouwd als de twee laatste grote meesterwerken van Hitchcock.

De film zorgde bij zijn release onmiddellijk voor een storm van protest en verdeelde kijkers in believers en non-believers. Hitchcockfans steigerden bij de manier waarop hun idool hier werd afgebeeld, en laakten vooral het feit dat zowel Hitchcock als Alma al meer dan dertig jaar dood waren en zichzelf dus helemaal niet meer konden verdedigen. Anderen zagen in de film eindelijk een bewijs voor de vrouwonvriendelijkheid waarvan Hitchcock wel vaker werd beschuldigd, en roemden Tippi Hedren als een klokkenluidster avant la lettre. Wie nu te geloven? De waarheid, zoals wel vaker, lijkt ergens in het midden te liggen.

Vet varken
Dit zijn de feiten waarover iedereen het eens is. Hitchcock ontdekte Hedren, een model met geen enkele acteerervaring, zag iets in haar en bood haar de hoofdrol van Melanie Daniels in The Birds aan. Hij zorgde voor acteerlessen en probeerde haar zoveel mogelijk te kneden naar zijn droomideaal (als u hierin een parallel met het verhaal van Vertigo ziet bent u niet de enige, er is een reden dat die film de meest persoonlijke van de regisseur wordt genoemd).

Hedren laat zich de aandacht welgevallen. De opnames van The Birds verlopen moeizaam, Hitchcock vraagt het uiterste van zijn onervaren ster. Toch is hij tevreden over haar, want nog tijdens de opnames van The Birds biedt hij haar de hoofdrol in Marnie aan, die zij met veel plezier aanvaardt. Tijdens de opnames van Marnie loopt het helemaal mis. Hitchcock eist een bijna totale controle over het leven van Hedren. Het komt tot een uitbarsting op de set (‘She made a reference to my weight’ zou Hitchcock later op subtiele manier toegeven; Hedren had hem een vet varken genoemd) en Hitchcock en Hedren weigerden om nog met elkaar te praten, tegenspeler Sean Connery fungeerde als tussenpersoon wanneer de regisseur zijn ster een regieaanwijzing wou geven.

Na Marnie ging het steil bergaf met de carrière van Hedren. Ze speelde nog enkele bijrolletjes op tv maar zou nooit nog een rol in een grote film spelen. Tegenwoordig houdt ze zich bezig met dierenwelzijn en interviews geven over de twee films die ze met Hitchcock maakte. Interviews die met de jaren steeds bitterder en venijniger werden.

Dat zijn de feiten. Nu komen de speculaties. Als we The Girl mogen geloven was Hitchcock hals over kop verliefd op Hedren. Tijdens de opnames van The Birds zou hij geprobeerd hebben om zich aan haar te vergrijpen. Toen ze hem afwees, nam hij wraak door scènes (die oorspronkelijk met nepvogels gedraaid zouden worden) met echte vogels op te nemen. Vijf dagen lang gooide de afgewezen regisseur levende vogels naar zijn ster, die op het einde van de opnames zelfs even gehospitaliseerd moest worden.

Alma de pooier
De situatie werd, nog steeds volgens de scenariste van The Girl, helemaal onhoudbaar tijdens de opnames van Marnie. Hitchcock zou van Hedren eisen dat ze zich ten alle tijden seksueel beschikbaar voor hem moest stellen. Zo niet zou hij haar contract verbreken en haar zwart maken in de pers. Hedren weigerde uiteraard en na de opnames zou Hitchcock er effectief voor zorgen dat haar carrière helemaal de mist inging. En Alma? Volgens de film was zij van dit alles op de hoogte, maar had ze niet de kracht of de wil om er een eind aan te maken. Meer zelfs, ze ging samen met Hitch op zoek naar mogelijke nieuwe blondjes en fungeerde dus eigenlijk als een soort van pooier voor hem.

Arme Toby Jones. In 2006 zette hij een dijk van een vertolking neer als Truman Capote in de film Infamous. Maar helaas was het Phillip Seymour Hoffman die dat jaar met alle prijzen (inclusief de Oscar) ging lopen voor dezelfde rol in de (veel minder goede) film Capote. En nu, zes jaar later, gebeurt er precies hetzelfde. Jones zet een Hitchcock neer die, zowel qua looks als qua stem, veel dichter bij het origineel ligt dan die van Anthony Hopkins. Ook Imelda Staunton, die Alma Reville speelt, lijkt veel meer op het origineel dan Helen Mirren, ook al is de rol van Reville in  deze film veel beperkter. Sienna Miller tenslotte zet een geloofwaardige Tippi Hedren neer.

Aan de acteurs zal het deze keer dus zeker niet liggen. Het probleem ligt deze keer bij het gemene en roddelachtige script. Het staat als een paal boven water dat Hitchcock Hedren niet correct behandeld heeft, maar de Hitchcock die we in The Girl zien is zo’n karikaturaal vies oud mannetje dat alle geloofwaardigheid meteen zoek is. Je vraagt je af hoe het mogelijk is dat hij nog de tijd vond om de films te regisseren, zo druk heeft hij het met intimideren, dreigen en verkrachtingspogingen te ondernemen. Eveneens vraag je je af wat Hedren bezielde om nog een tweede film met deze pervert te maken, je zou denken dat wanneer iemand je op zo’n manier misbruikt en kwelt, je eieren voor je geld kiest en in de dichtstbijzijnde Jerry Lewis film gaat spelen.

The Girl is het filmische equivalent van een oude roddeltante in een kapsalon. Niet gehinderd door enige kennis van zaken gooien ze enkele hypotheses in de lucht, en wie er gekwetst wordt bij het neerkomen is maar bijzaak.

Hitchcock blijft een figuur die tot de verbeelding spreekt. Een ultieme biografie zou dus zeker en vast nog eens mogelijk moeten zijn. Hitchcock en The Girl zijn twee mooie voorbeelden van hoe het niet moet, maar misschien staat er in de toekomst wel iemand op om te tonen hoe het wel kan. Wie in de tussentijd Hitchcock, de man, wil leren kennen, kan beter zijn films bekijken.