INDEX >> ACHTERGRONDEN >>

THEMA - UIT DE KUNST
Genialiteit ondergedompeld in miserie

Wesley Godts | 25/07/2013

Quoth the raven: ‘nevermore’. Edgar Allan Poe schreef de beroemde dichtregel in 1845, en sindsdien heeft zijn raaf de populaire cultuur niet meer verlaten. Als zelfs The Simpsons je gedicht opnemen in hun Treehouse of Horrorreeks, weet je dat je het als dichter gemaakt hebt.

The Raven (2012, James McTeigue)

Poe was een man van vele talenten, en haast evenveel verslavingen. Op 3 oktober 1849, op amper 40-jarige leeftijd, werd hij verward en meer dood dan levend gevonden op een bank in Baltimore. Hij had andermans kleren aan, en murmelde de naam ‘Reynolds’. Enkele dagen later overleed hij. Drugsdoden zijn van alle tijden. Of was er toch meer aan de hand? De film The Raven doet  een fictieve reconstructie van Poe’s laatste dagen, en geeft een heel andere verklaring voor zijn plotse dood.

Voor alle duidelijkheid: de film The Raven heeft niets te maken met Poe’s bekendste gedicht (dat overigens in 1963 al met behoorlijk veel creatieve vrijheid werd verfilmd door Roger Corman, met Vincent Price en Boris Karloff in de hoofdrollen).  Het is een misleidende titel voor een misleidende film. Waar gaat de film dan wel over? In 1849 wordt Baltimore opgeschrikt door een reeks brutale moorden.

Detective Fields (Luke Evans) ontdekt dat de moorden één ding gemeenschappelijk hebben, het zijn allemaal getrouwe recreaties van scènes uit de kortverhalen van Edgar Allan Poe. Hij roept de hulp van een tegenstribbelende Poe (John Cusack) in om de moorden op te lossen. Het wordt echter persoonlijk wanneer de moordenaar Poe’s verloofde (Alice Eve) ontvoerd en de detective en de schrijver een race tegen de tijd moeten aangaan om haar levend terug te vinden.

Poe’s greatest hits
U merkt het: prijzen voor originaliteit zal de plot van The Raven niet winnen. Het verhaal biedt regisseur James McTeigue (u kent hem van V for Vendetta, nog zo’n film met een gotisch sausje) echter wel de kans om de greatest hits uit het oeuvre van Poe te verfilmen. The Murders in the Rue Morgue, The Masque of the Red Dead, The Tell-Tale Heart, The Cask of Amontillado… ze passeren allemaal wel even de revue.

McTeigue heeft het meeste lol met de scenes die The Pit and The Pendulum moeten verbeelden. Je weet wel, een man ligt vastgebonden op een tafel terwijl er boven hem een gigantische zeis heen en weer zwaait en tergend traag steeds wat dichterbij komt. Een situatie die zelden goed afloopt, en McTeigue laat het bloed dan ook vrolijk in het rond spetteren (op deze scène na is de film trouwens behoorlijk terughoudend op gruwelgebied). Pittig detail: de man op de tafel is niemand minder dan Rufus Griswold. In het echte leven was Griswold een literair criticus en de aartsvijand van Poe. Hij was ook degene die na het overlijden van Poe zijn overlijdensbericht in de krant schreef, met als beroemde openingsregels: ‘Edgar Allan Poe is dead. He died in Baltimore the day before yesterday. This announcement will startle many, but few will be grieved by it.’

Griswold stelde daarna alles in het werk om de literaire erfenis van Poe in diskrediet te brengen. Door hem in de film op deze manier om te brengen is het meteen duidelijk dat schrijfster Hannah Shakespeare (what’s in a name) het niet al te nauw neemt met de werkelijkheid. Wie wil weten wie Edgar Allan Poe echt was, hoeft niet te rade te gaan bij The Raven.

Miskend talent
Poe is een van die tragische gevallen van ultragetalenteerde kunstenaars die bij leven nooit hebben meegemaakt dat hun werk naar waarde werd geschat. Vandaag kennen we Poe uiteraard omwille van zijn vele Gotische horrorverhalen, zijn liefdesgedichten en zijn misdaadverhalen. Hij wordt tegenwoordig beschouwd als de vader van de detectiveroman. Arthur Conan Doyle liet zich royaal inspireren door The Murders in the Rue Morgue toen hij aan zijn Sherlock Holmes verhalen begon. De boeken van Poe zijn ontelbare keren verfilmd (vooral Roger Corman deed in de jaren 60 behoorlijk zijn best) en worden ook nu nog gretig gelezen.

In zijn eigen tijd was het helaas anders. De deftige burgers haalden hun neuzen op voor zijn macabere verhalen en Poe was genoodzaakt om literaire kritieken en krantenartikels te schrijven om zijn boterham te verdienen. Al valt te betwijfelen of hij effectief veel boterhammen kocht, Poe was zwaar verslaafd aan alcohol (onder meer absint) en opium. Ook in zijn persoonlijk leven had hij weinig geluk. Hij huwde zijn 13-jarige nicht Virginia Clemm die amper enkele jaren later stierf, een gebeurtenis die Poe nooit helemaal te boven kwam en de bron is voor vele van zijn donkere verhalen.

The Raven wil echter in de eerste plaats een seriemoordenaarfilm zijn, en pas in tweede instantie een Poe biografie. Informatie over het vroegere leven van Poe wordt voor de vuist weg in dialogen gegeven, maar lang wordt er niet bij stilgestaan. Er zijn nog zoveel moorden die moeten worden ontdekt, weet je wel. Langs één kant is dat jammer, het leven van Poe biedt meer dan genoeg stof voor een biografische film, maar langs de andere kant beweert de film ook nooit om een getrouwe Poe biografie te zijn.

Cusack op dreef
John Cusack doet wel zijn best om de tegenstellingen in het karakter van Poe over te brengen. Cusack is één van die acteurs die naar de ‘Nicolas Cage school of acting’ is geweest. In sommige films is hij zo gedreven dat hij het decor net niet opvreet, in andere films is het meer dan duidelijk dat hij er enkel is om de cheque op te halen en zie je hem zich afvragen wanneer hij eindelijk naar huis mag.

In The Raven is Cusack vooral in het eerste deel van de film prima op dreef. In een vroege scène komt een stomdronken Poe een bar binnen en daagt hij de stamgasten uit om zijn dichtregels af te maken. Cusack amuseert zich zichtbaar met al de literaire beledigingen die hij over zijn lippen mag laten rollen (‘mentale oester’ is een persoonlijke favoriet).  Ook in scènes met zijn uitgever en hoofdredacteur legt hij prima de ziel van de gekwelde schrijver bloot. Het is in het tweede deel van de film, waarin hij voornamelijk moet rondrennen op zoek naar de moordenaar, dat hij de interesse wat kwijt lijkt te raken, waardoor de film ook wat van zijn energie verliest.

Gelukkig is James McTeigue stilistisch behoorlijk sterk. Zijn film baadt in sfeervol lantaarnlicht, hij laat postkoetsen door mistige kasseistraatjes denderen en kijkt ook niet op een onderaardse gang meer of minder. De film, die zoals wel meer Amerikaanse producties volledig in Oost-Europa werd opgenomen, ademt zoveel sfeer uit dat je het vergezochte verhaaltje er graag bijneemt. Doe trouwens vooral geen moeite om zelf te achterhalen wie de seriemoordenaar nu eigenlijk is. Zijn/haar identiteit is zo willekeurig dat het lijkt alsof de schrijvers gewoon de namen van alle personages op een muur hebben gehangen en dan met een vogelpikpijltje hebben bepaald wie hun moordenaar zou worden.

Of je van The Raven gaat genieten hangt in grote mate af van je verwachtingen. Wie de film bekijkt in de verwachting om meer te weten te komen over het leven van een van de meest intrigerende Amerikaanse schrijvers uit de geschiedenis, zal zonder meer teleurgesteld worden. Maar als je zin hebt in een vrijblijvende, maar sfeervolle gotische thriller, zou je best wel eens je hart kunnen ophalen aan The Raven.